Điều hòa thân nhiệt được xem là một cơ chế sinh học chịu trách nhiệm duy trì nhiệt độ cơ thể được ổn định. Nếu như không thể điều chỉnh nhiệt độ, cơ thể sẽ quá nóng và thân nhiệt tăng (và ngược lại). Chắc chắn những vấn đề này đều rất nguy hiểm và có thể đe dọa đến tính mạng.
Vậy thì điều hòa thân nhiệt ở cơ thể là gì? Cơ chế, nguyên nhân gây suy giảm điều hòa nhiệt do đâu? Cùng theo dõi bài viết của Etiaxil Việt Nam để rõ hơn nhé.
Thân nhiệt là gì?
Thân nhiệt là nhiệt độ của cơ thể con người hoặc động vật. Nó thường được đo bằng độ Celsius (°C) hoặc Fahrenheit (°F). Nhiệt độ cơ thể được duy trì trong một phạm vi hẹp và ổn định thông qua các cơ chế điều chỉnh nhiệt độ tự động của cơ thể, được điều chỉnh bởi hệ thống nhiệt đới và nhiệt điều chỉnh trong não.
Thân nhiệt cơ thể bình thường của con người là khoảng 36,5-37,5°C (97,7-99,5°F). Nhiệt độ này có thể có sự biến đổi nhỏ trong suốt ngày, với sự tăng và giảm nhẹ trong các khoảng thời gian khác nhau. Thân nhiệt bình thường có thể khác nhau đối với từng người. Đồng thời có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như tuổi tác, hoạt động cơ thể, môi trường và sức khỏe tổng quát.
Tổng quan về da và điều hòa thân nhiệt ở người
Da là cơ quan ngoại vi lớn nhất của cơ thể người, có vai trò quan trọng trong việc duy trì nhiệt độ cơ thể. Điều hòa nhiệt độ cơ thể là một quá trình phức tạp bao gồm cả cơ chế nội tại và bên ngoài.
Khi cơ thể trở nên quá nóng, da đóng vai trò như một bộ phận tản nhiệt thông qua quá trình hơi hóa mồ hôi. Mồ hôi được tiết ra từ tuyến mồ hôi trong da và bốc hơi trên bề mặt da, giúp làm mát cơ thể. Ngoài ra, da cũng có khả năng giải tỏa nhiệt. Bằng cách mở rộng mạch máu ở các lớp biểu bì, tăng cung cấp máu và tản nhiệt.
Ngược lại, khi cơ thể trở lạnh, da thực hiện chức năng giữ nhiệt bằng cách co cơ mạch máu và giữ nhiệt lượng trong cơ thể. Da cũng có khả năng tạo cản trở nhiệt qua việc sử dụng lớp mỡ dưới da để cách nhiệt và giữ ấm cơ thể.
Điều hòa thân nhiệt cũng phụ thuộc vào hệ thống điều khiển nhiệt độ trong não. Não cảm nhận các tín hiệu nhiệt từ cơ thể và điều chỉnh sản xuất và phân bố nhiệt độ thông qua cơ chế như tạo nhiệt, mồ hôi, co mạch máu và rung lắc cơ.
Ngoài ra, điều hòa thân nhiệt cũng có thể được hỗ trợ bằng các biện pháp khác. Ví dụ như mặc áo quần phù hợp theo thời tiết, tận dụng các phương pháp cách nhiệt như sử dụng áo khoác hoặc mũ trùm đầu trong môi trường lạnh. Hoặc cũng có thể sử dụng quạt và điều hòa không khí trong môi trường nóng.
Cơ chế điều hoà thân nhiệt ở người là gì?
Cơ thể điều hòa thân nhiệt như thế nào liệu bạn có biết? Cơ chế điều hòa thân nhiệt ở người được thực hiện thông qua một hệ thống phức tạp liên quan đến các cơ quan và cơ chế điều khiển nhiệt trong cơ thể.
Quá trình mồ hôi
Khi cơ thể trở nên quá nóng, tuyến mồ hôi trong da tiết ra mồ hôi. Khi mồ hôi bốc hơi từ bề mặt da, nhiệt lượng được tốn hao từ cơ thể, gây ra sự làm mát. Điều này giúp điều chỉnh nhiệt độ cơ thể.
Tăng hoạt động của tuyến mồ hôi
Tiếp theo trong cơ chế điều hòa thân nhiệt đó là tăng hoạt động của tuyến mồ hôi. Khi cơ thể trở nóng, hệ thống điều khiển nhiệt trong não cảm nhận tín hiệu nhiệt và kích thích tăng hoạt động của tuyến mồ hôi. Điều này dẫn đến sản xuất mồ hôi nhiều hơn và tăng khả năng tản nhiệt.
Điều chỉnh mạch máu
Da có khả năng điều chỉnh mạch máu để điều hòa nhiệt độ cơ thể. Khi cơ thể nóng, các mạch máu ở da mở rộng để tăng cung cấp máu và tản nhiệt. Khi cơ thể lạnh, các mạch máu ở da co lại để giữ nhiệt lượng trong cơ thể.
Cách nhiệt từ lớp mỡ dưới da
Da chứa một lớp mỡ dưới, có khả năng cách nhiệt và giữ ấm cơ thể. Lớp mỡ này giúp giữ nhiệt và ngăn chặn sự thoát nhiệt ra khỏi cơ thể trong môi trường lạnh.
Tạo nhiệt
Khi cơ thể cảm thấy lạnh, cơ chế tạo nhiệt trong cơ thể có thể được kích hoạt. Điều này bao gồm sự co bóp cơ để tạo ra nhiệt lượng và giữ ấm cơ thể.
Điều chỉnh hô hấp
Hô hấp cũng có thể ảnh hưởng đến điều hòa nhiệt độ cơ thể. Khi cơ thể nóng, hô hấp có thể tăng cường để loại bỏ nhiệt lượng qua hơi thở. Ví dụ, hơi thở nhanh hơn và sâu hơn có thể giúp loại bỏ nhiệt lượng dư thừa.
Điều gì có thể làm suy giảm điều hòa thân nhiệt?
Một vài những yếu tố hàng đầu là nguyên nhân gây ra tình trạng suy giảm điều hòa thân nhiệt gồm có: Môi trường, bệnh tật và thuốc.
Thời tiết khắc nghiệt
Điều hòa thân nhiệt suy giảm khi một người tiếp xúc với nhiệt độ quá lạnh trong thời gian dài. Trường hợp này, cơ thể sẽ mất nhiệt nhanh chóng. Quá trình sản sinh nhiệt vì vậy mà không theo kịp khiến cho nhiệt độ cơ thể giảm.
Ngoài nhiệt độ thấp thì điều hòa thân nhiệt cũng có thể suy giảm ở nhiệt độ mát nếu đổ mồ hôi, mưa hay ngâm mình trong nước lạnh.
Trái ngược lại, tiết trời nóng bức, tiếp xúc với ánh nắng mặt trời quá lâu khiến cơ thể nóng. Thay vì mất nhiều nhiệt hơn thì cơ thể sẽ nóng lên nhanh mức có thể tự hạ nhiệt.
Nhiễm trùng
Khi nhiễm trùng, vi sinh vật gây hại sẽ xâm nhập vào cơ thể, phát triển bệnh. Các mầm bệnh này phát triển mạnh ở nhiệt độ thường. Nhưng nếu nhiệt độ tăng lên thì chúng sẽ khó sống sót.
Vì lẽ đó mà một phần của phản ứng miễn dịch với nhiễm trùng thường là sốt. Điều này xảy ra khi cơ thể tự tăng nhiệt độ trong nỗ lực tiêu diệt vi sinh vật nhiễm trùng. Thế nên bác sĩ khuyên nên để cơn sốt tự hết. Theo đó, cơ thể sẽ vận hành cơ chế bảo vệ an toàn, tự nhiên.
Một số căn bệnh khác có thể làm giảm điều hòa thân nhiệt là rối loạn nội tiết, rối loạn hệ thần kinh trung ương,…
Thuốc
Một só thuốc có thể gián đoạn quá trình điều hòa nhiệt do tác dụng phụ. Cơ thể sẽ tăng nhiệt độ tạm thời. Một số người gọi đó là “cơn sốt thuốc”. Ví dụ như thuốc chống viêm không steroid, thuốc kháng sinh, thuốc chống trầm cảm, thuốc chống co giật,…
Da điều hòa thân nhiệt bằng cách nào?
Da điều hòa thân nhiệt bằng cách co hay dãn các mao mạch ở lớp bì, tuyến mồ hôi, lớp mỡ, cơ co chân lông. Khi trời nóng thì các mao mạch ở dưới da giãn ra, da trông sẽ rất hồng hào.Đồng thời khi ấy, tuyến mồ hôi tiết nhiều mồ hôi. Ngược lại, khi trời lạnh thì mao mạch co lại, cơ chân lông co, có thể có hiện tượng nổi gai ốc sần sùi.
Vì sao da có thể điều hòa thân nhiệt?
Da có thể điều hòa thân nhiệt do:
- Da phủ khắp bề mặt của cơ thể và 90% lượng nhiệt thoát ra là do da.
- Sự bức xạ nhiệt tiến hành thông qua mặt da.
- Da có các tuyến mồ hôi.
- Có các mao mạch máu ở dưới da và cơ co chân lông.
Cơ thể người tỏa nhiệt bằng các con đường nào?
Cơ thể người tỏa nhiệt bằng các con đường: Dẫn truyền, đối lưu, bức xạ, nước bốc hơi qua da, phổi và niêm mạc đường hô hấp.
Tại sao bình giữ nhiệt bị đổ mồ hôi?
Bình giữ nhiệt bị đổ mồ hôi do hiện tượng gọi là ngưng tụ. Khi bình giữ nhiệt chứa chất lỏng nóng, sự khác biệt nhiệt độ giữa chất lỏng bên trong và môi trường xung quanh tạo ra một sự thay đổi nhiệt độ trên bề mặt bình.
Khi bình giữ nhiệt bị đổ mồ hôi, điều này xảy ra khi hơi nước trong không khí tiếp xúc với bề mặt lạnh của bình và chuyển từ trạng thái hơi sang trạng thái lỏng. Quá trình này được gọi là ngưng tụ. Môi trường xung quanh có hàm lượng hơi nước cao hơn so với bề mặt lạnh của bình, khiến hơi nước trong không khí chạm vào bình ngưng tụ thành nước.
Kết lại
Trên đây là toàn bộ chia sẻ của Etiaxil Việt Nam về các vấn đề liên quan đến điều hòa thân nhiệt. Hi vọng thông tin trong bài viết này sẽ bổ ích, có ý nghĩa với mọi người. Xin cám ơn vì đã dành thời gian cho bài viết.